Anh Chàng Hobbit
Chương 14: Nước và lửa
Bây giờ nếu như bạn, cũng như các người lùn, muốn được nghe tin tức về Smaug, thì bạn phải quay trở lại buổi chiều tối mà hắn đã phá nát cánh cửa và bay đi trong giận dữ vào hai ngày trước.Những người ở thị trấn trên hồ Esgaroth phần lớn chỉ ở trong nhà, do những cơn gió thổi từ miền Đông tối tăm và lạnh lẽo, nhưng vẫn còn một số đang đi lại trên bến cảng và quan sát khi họ có việc cần, những ngôi sao đang chiếu sáng trên những khoảng lặng trên bờ hồ tại những chỗ chúng trông lên bầu trời. Từ thị trấn của họ, Ngọn Núi Cô Đơn bị che khuất bởi những ngọn đồi thấp từ góc xa của hồ, qua Dòng Sông Chảy đang chảy xuống từ phương Bắc. Họ chỉ có thể thấy cái đỉnh cao ngất của nó trong những ngày thời tiết tốt, và thỉnh thoảng họ vẫn lại nhìn về phía nó, vì nó có cái vẻ ảm đạm và thê lương thậm chí trong ánh trăng. Bây giờ thì nó đã mất hút, tan trong bóng tối.Thình lình nó hiện ra trở lại trong tầm nhìn, một luồng sáng loé lên ngắn ngủi từ phía nó và mờ đi."Nhìn kìa!" một người nói. "Ánh sáng lại xuất hiện! Tối hôm qua những người quan sát đã thấy chúng bắt đầu hiện ra và tắt đi từ nửa đêm đến bình minh. Có cái gì đang xảy ra trên đấy.""Có thể là Vua Núi đang rèn vàng," một người khác nói. "Ông đã đi lên phương bắc được khá lâu rồi. Bây giờ là lúc những bài hát chứng minh rằng nó là đúng.""Vua nào?" một giong nói khắc nghiệt cất lên. "Chỉ mong sao đó không phải là ngọn lửa hung tàn của con rồng, và chúng ta chỉ biết có một Vua Núi thôi.""Ông luôn tiên báo trước những chuyện gở!" những người khác nói. "Toàn những chuyện về những cơn lũ và cá bị đầu độc. Hãy nghĩ đến những chuyện vui đi nào!"Rồi thình lình một luồng sáng lớn xuất hiện trên khoảng đồi thấp và vùng hồ phía bắc chuyển sang ánh vàng."Vua Núi!" họ thét lên. "Tài sản của ông như Mặt trời, bạc của ông như suối, những con sông của ông chảy ra vàng! Con sông đang chảy ra vàng từ Núi!" họ la lên, mọi cánh cửa đều mở ra và những bước chân vội vã vang lên.Khắp nơi bây giờ là sự náo động và tò mò khủng khiếp. Nhưng cái người có giọng nói khắc nghiệt đang vội vã chạy đến chỗ Lãnh Chúa. "Con rồng đang đến nếu không thì tôi chỉ là một tên ngốc!" ông la lên. "Cắt những chiếc cầu xuống! Vũ trang! Vũ trang đi!"Rồi những tiếng kèn trumpet cảnh cáo chợt vang lên, và vọng lại dọc theo những bờ đá. Sự phấn khích ngừng lại và niềm vui chuyển thành sự chết khiếp. Và do vậy mà con rồng thấy họ đã kịp chuẩn bị rồi. Ngay sau đó, với tốc độ khủng khiếp của nó, họ có thể thấy nó nhưng một luồng lửa lao vùn về phía họ, càng lúc càng lớn và sáng dần, và bây giờ thì không chỉ những kẻ ngu ngốc nhất cũng nghi ngờ rằng những lời tiên tri đã sai. Họ vẫn còn có thời gian. Tất cả những bình chậu trong thị trấn được đổ đầy nước, mọi chiến binh đều vũ trang, các mũi tên và những ngọn lao đều sẵn sàng, cây cầu dẫn lên mặt đất được hạ xuống và phá huỷ, trước khi tiếng gầm kinh khiếp của Smaug đến gần, cái hồ rực sóng lên như lửa dưới đôi cánh kinh khủng đang quạt phần phật của nó.Mọi người kêu lên ré ầm ĩ khi nó lao về phía họ, băng đến những cái cầu và chưng hửng! Cây cầu đã bị phá, và những kẻ thù của nó đang ở trên một hòn đảo nằm giữa nước - nằm quá sâu, quá tối và quá lạnh so với nó. Nếu nó lao vào đó, hơi nước sẽ bốc lên đủ để bao trùm hòn đảo như một màn sương trong nhiều ngày, nhưng cái hồ còn lớn cơn cả nó, và nó sẽ bị dập tắt trước khi nó có thể băng qua.Nó gầm gừ và quay trở về thị trấn. Một loạt tên bắn lên va loảng xoảng vào lớp vẩy và nữ trang của nó, đầu tên bị hơi thở nóng bỏng của nó thổi gẫy và rơi lả tả xuống hồ. Bạn không thể nào tưởng tượng ra được những đợt pháo bông trong đêm ấy như thế nào. Tiếng cung bật và tiếng rít của những cây kèn trumpet làm cơn giận của con rồng lên đến tột đỉnh, đến khi nó gần như bị mù và tức điên lên. Đã từ lâu không có ai dám giao tranh với nó; và bây giờ họ sẽ cũng không dám, nếu như không có cái người có giọng nói khắc nghiệt (tên ông ta là Bard), ông đang chạy lăng xăng để khích lệ những tay cung thủ và thúc giục Lãnh Chúa ra lệnh cho họ chiến đấu tới mũi tên cuối cùng.Lửa được phun ra từ hàm của con rồng. Nó lượn vòng một lúc ở phía trên cao họ, phóng sấm sét khắp hồ, cây cối bên bờ hồ sáng rực lên như bị nung đỏ giống như những đám máu với những vùng đen chập chùng phía dưới chúng. Rồi nó hạ thẳng xuống giữa rừng tên, điên cuồng trong giận dữ, không quan tâm đến việc đưa phần vảy của mình về phía kẻ thù mà chỉ quan tâm đến cái thị trấn cháy rừng rực của họ.Lửa bốc lên từ mái trần bằng tranh và những cây đòn bằng gỗ khi nó hạ xuống và lượn qua, cho đến khi tất cả đều bị dập bằng nước trước khi nó đến. Một lần nửa nước được tung lên bởi cả trăm cánh tay khi một đốm lửa xuất hiện. Con rồng cuộn lui lại. Cái đuôi nó quét uqa và trần của Căn Nhà Lớn đổ ập xuống. Lửa lan đi không sao dập tắt được trên cao trong đêm. Cứ mỗi lần con rồng hạ xuống là lại có một căn nhà bắt lửa và đổ xuống, mà vẫn không có mũi tên nào cản được Smaug hay làm bị thương hơn là bay trên những đầm lầm. Mọi người đã bắt đầu nhảy xuống từ mọi hướng. Phụ nữ và trẻ em đang tụm lại trong những cái thuyền nặng trĩu ở cái vũng tại chợ. Vũ khí đã bị ném xuống. Những tiếng than van và kêu khóc vang lên tại cái nơi mà cách đây không lâu đã vang lên những bài hát về những người lùn. Bây giờ thì mọi người nguyền rủa tên của họ. Bản thân ngài Lãnh Chúa đã quay về cái thuyền mạ vàng của mình, hy vọng rằng sẽ được cứu khi lẫn đi giữa cảnh hỗn loạn. Cả thị trấn nhanh chóng trở nên hoang vắng và đổ sập xuống trên bề mặt hồ. Đó là điều con rồng hị vọng. Việc tất cả bọn họ đều xuống thuyền là những gì nó cần. Bây giờ thì nó đã có một trò thể thao thú vị là săn đuổi họ, họ không thể ngừng lại cho đến khi kiệt sức. Cứ để cho họ lên đến bờ và nó đã sẵn sàng cho lúc ấy. Nó nhanh chóng làm cho mọi cây cối tại các vùng đất bên hồ bốc cháy, các cánh đồng và đồng cỏ khô quắt queo. Bây giờ thì nó càng thích thú việc săn mọi người trong thị trấn hơn mọi thứ nó đã tận hưởng trong hàng năm qua. Nhưng vẫn còn một đội cung thủ vẫn giữ vững vị trí giữa những ngôi nhà đổ nát. Đội trưởng của họ là Bard, người có giọng nói khắc nghiệt và khuôn mặt khắc nghiệt, các bạn của ông đã buộc tội ông là tiên đoán những cơn lũ và đầu độc cá, dù họ biết giá trị và lòng dũng cảm của ông. Ông là hậu duệ từ một dòng dõi lâu đời của Girion, Lãnh Chúa vùng Dale, vợ và con ông đã trốn xuống Dòng Sông Chảy từ đợt tàn phá từ lâu về trước. Bây giờ thì ông đang bắn bằng một cây cung thuỷ tùng lớn cho đến khi tất cả tên của ông đã được bắn hết trừ một cây cuối cùng. Lửa đã băng gần đến ông. Các bạn ông đã rời khỏi ông. Ông nâng cây cung của mình lên một lần cuối. Thình lình từ trong bóng tối một cái gì đó hạ xuống vai ông. Ông giật mình, nhưng đó chỉ là một con chim hét già. Nó đậu xuống bên tai ông mà không hề sợ hãi và mang tin tức đến cho ông. Kỳ diệu thay, ông thấy mình có thể hiểu được ngôn ngữ của nó, vì ông thuộc nòi giống Dale."Đợi! Đợi!" nó nói với ông. "Mặt trăng đang lên. Hãy ngắm vào cái lỗ bên ngực trái của nó khi nó bay đến và rẽ trên đầu ông!" Và khi Bard sững lại vì kinh ngạc, nó kể cho ông nghe tất cả mọi chuyên trên Núi và tất cả những gì nó đã nghe. Rồi Bard nâng cung lên, sợi dây kéo căng về phía tai ông. Con rồng lượn vòng trở lại, bay thấp xuống, và khi nó bay đến thì ánh trăng đang lên từ phía bờ đông rọi sáng lấp lánh đôi cánh của nó."Tên ơi!" người cung thủ nói. "Mũi tên đen ơi! Ta đã giữ ngươi lại đến phút cuối cùng. Ngươi chưa bao giờ làm ta thất vọng và ta luôn tìm lại được mi. Ta đã nhận mi từ cha ta và ông đã nhận nó từ những người xưa nữa. Nếu mi đã được rèn lên với chính Vua Núi, thì hãy đi và bắn cho tốt nhé!"Con rồng lại hạ xuống thấp hơn nữa, và khi nó lượn và hạ xuống, bụng của nó sáng trắng lên với những ánh lửa lấp lánh từ những viên ngọc trong ánh trăng - nhưng có một chỗ không sáng lên. Cây cung bật dây. Mũi tên đen rời khỏi dây, bay thẳng đến vùng trống bên ngực trái, nơi chỗ chân trước nó đang vung lên. Nó bay vụt lên và biến mất, ngạnh, thân và lông vũ của nó bay rít tới một cách ghê rợn. Một một tiếng kêu inh tai nhức óc, làm cây cối ngã rạp và đá nứt cả ra, Smaug lao vùng lên không trung, quay đi và đổ ập xuống từ trên cao tơi tả.Nó đổ ập xuống thị trấn. Những cơn dãy dụa đau đớn sau cùng của nó làm mọi thứ vỡ nát. Cái hồ sôi lên. Một luồng hơi khổng lồ bốc lên, làm cả vùng tối dưới ánh trăng sáng lên đột ngồi. Có một tiếng rít, tiếng gió gầm vang lên, và rồi tất cả im lặng. Đó là kết cục của Smaug và Esgaroth, nhưng không phải của Bard. Ánh trăng đang phủ dần lên cao và cao nữa, gió càng lớn và lạnh hơn. Nó thổi tung những màn sương trắng trên những cây cột đổ, thổi dạt mây đi và xua nó về phía Tây, tan ra thành những mảnh vụn trên những đầm lầy phía trước Mirkwood. Rồi nhiều chiếc thuyền hiện ra như những đốm nhỏ trên mặt hồ, gió mang xuống những tiếng than van của mọi người ở Esgaroth về việc mất thị trấn, hàng hoá và những căn nhà đô rnát. Nó họ thật sự rất biết ơn việc này, nếu như họ nghĩ về nó, cho dù khó mà chờ đợi họ như thế: ba phần tư người trong thị trấn cuối cùng đã trốn thoát sống sót, những cánh rừng, cánh đồng, đồng cỏ, lâu đầi và phần lớn thuyền bè của họ vẫn còn nguyên, còn con rồng thì đã chết. Nhưng họ chẳng nhận ra việc đó.Họ tập trung lại thành một đám đông than van bên bờ phía tây, run lên vì những cơn gió lạnh, và người đầu tiên mà họ phàn nàn và tức giận là ngài Lãnh Chúa, người đã rời khỏi thị trấn khá sớm, trong khi vẫn còn một số người vẫn sẵn sàng bảo vệ nó."Ông ta có thể có một cái đầu khá tốt để kinh doanh - đặc biệt là chuyện kinh doanh của ông ta," một số lầm bầm "nhưng chả được tích sự gì khi có chuyện nghiêm trọng xảy ra!" và họ thán phục sự dũng cảm của Bard với phát tên tuyệt vời cuối cùng của ông. "Chỉ cần ông ta không bị giết," tất cả cùng nó, "chúng ta sẽ đưa ông lên làm vua. Bard Rồng - cung thủ dòng dõi của Girion! Than ôi, ông đã mất rồi!"Và giữa cái đám nói chuyện đó, một bóng người cao lớn bước ra từ đám đông. Ông ướt sũng vì nước, mái tóc đen của ông rũ ướt xuống mặt và mai, và một luồng sáng mạnh mẽ bùng lên trong mắt ông."Bard chưa mất!" ông gào lên. "Ông ta đã lặn xuống từ Esgaroth, khi kẻ thù đã bị diệt. Ta là Bard, dòng dõi của Girion; ta chính là người đã giết được con rồng!""Vua Bard! Vua Bard!" họ la lên; nhưng tay Lãnh Chúa thì lại nghiến răng ken két."Girion là chúa tể miền Dale, không phải là vua của Esgaroth," ông nói, "Trên thị trấn Hồ chúng ta luôn chọn ra các Lãnh Chúa giữa những người già cả và khôn ngoan, và không phải chịu đựng sự chỉ huy của những người chỉ biết chiến đấu đơn thuần. Hãy để 'Vua Bard' trở về với kinh đô của của ông ta - Dale ngày nay đã được giải phóng bởi sự dũng cảm của ông ta, và không còn gì ngăn cản sự trở về của ông. Bất kỳ ai muốn có thể đi với ông ta, nếu như họ thích sống trên những bờ biển lạnh dưới bóng đêm của ngọn Núi hơn là những bờ hồ xanh tươi. Những người khôn ngoan sẽ ở lại đây và hy vọng là sẽ xây dựng lại được thị trấn của chúng ta, và một lần nữa tận hưởng thanh bình và giàu có.""Chúng ta sẽ có Vua Bard!" những người kế bên ông la lên trả lời. "Chúng ta đã có quá đủ những người già và những người đếm tiến!" Và mọi người ở xa hơn kêu lên: "Đưa Cung thủ lên, hạ Túi tiền xuống," cho đến khi những tiếng la hét dội lại bên đá."Tôi là người cuối cùng đánh giá thấp Bard Người Cung Thủ," vị Lãnh Chúa thận trọng nói (vì Bard bây giờ đã đứng sát bên ông ta). "Tối nay ông ta đã có được một vị trí trang trọng giữa sự biết ơn của thị trấn chúng ta; và ông ta xứng đáng với những bài ca bất hủ. Nhưng, vì sao, hỡi Mọi Người?" - nói đến đây Lãnh Chúa nhỏm chân dậy, nói lớn và rõ - "vì sao mà tôi lại nhận được tất cả những lời chỉ trích của các vị? Tôi đã phạm lỗi gì để bị phế truất? Tôi có thể hỏi là ai đã khơi động con rồng từ hang ổ của nó không? Ai đã có được những món quà đắt tiền và những sự giúp đỡ hào phóng của chúng ta, đã làm cho chúng ta tin rằng những bài hát có thể trở thành sự thật? Ai đã lừa những trái tim mềm yếu và những sự hâm mộ của chúng ta? Họ đã gửi xuống sông cho chúng ta loại vàng gì? Con rồng - lửa và sự tàn phá! Chúng ta sẽ buộc ai chịu trách nhiệm cho những sự tàn phá mà chúng ta phải chịu, và ai sẽ giúp đỡ cho những goá phụ và trẻ mồ côi của chúng ta?"Như các bạn thấy, không phải tự nhiên mà vị Lãnh chúa có được vị trí như ngày nay. Tác động từ những lời nói của ông khiến cho mọi người trong một thoáng quên mất ý tưởng của mình về một vị vua mới, và họ hướng sự giận dữ của mình sang Thorin và các bạn ông. Những lời lẽ giận dữ và hung hăng được kêu lên từ nhiều phía; một số người bọn họ bắt đầu hát những bài hát xưa thật lớn, bây giờ nó nghe như những tiếng kêu thét thật lớn rằng những người lùn đã chủ tâm khuấy động con rồng kia."Ngốc thật!" Bard nói. "Vì sao lại phí lời và giận dữ với những sinh vật bất hạnh ấy? Rõ ràng là họ đã thiêu rụi trong lửa, trước khi Smaug đến chỗ chúng ta." Rồi thậm chí khi ông bắt đầu nói, một ý nghĩa chợt len vào tim ông rằng cái kho báu truyền thuyết trong Núi đang mằm đó mà không có người bảo vệ hay chủ nhân nào, và thình lình ông im lặng. Ông nghĩ đến lời của vị Lãnh Chúa, về việc xây dựng lại Dale, và được lấp đầy với những cái thắt lưng vàng, nếu như ông có thể tìm được người.Cuối cùng ông nói: "Không có thời gian cho những lời giận dữ, thưa Lãnh Chúa, ông phải cân nhắc những kế hoạch thay đổi lớn. Đó là công việc phải làm . Tôi phục vụ ông cho dù sau đó tôi có thể nghĩ lại về những lời của ông và sẽ đi lên phía Bắc với bất kỳ ai theo tôi."Rồi ông sai bước để giúp đỡ sắp đặt các trại và chăm sóc đến những người ốm và bị thương. Nhưng vị Lãnh Chúa lại quắc mắt sau lưng ông khi ông bước đi,và vẫn ngồi lại trên mặt đất. Ông nghĩ nhiều nhưng nói ít, trừ phi để gọi lớn mọi người mang đến cho ông lửa và thức ăn. Bây giờ thì đi đến đâu Bard cũng thấy câu chuyện về kho báu khổng lồ hiện nay không có ai bảo vệ đang lan nhanh giữa mọi người như một luồng lửa. Mọi người nói về việc bồi thường những thiệt hại mà họ phải sớm có được, và về sự giàu có và dư dật để mua những thứ đắt tiền ở miền Nam; và điều này làm cho họ vui lên rất nhiều giữa cảnh ngộ của mình. Điều đó cũng tốt, vì ban đêm thật là chua xót và đau khổ. Một vài chỗ che chắn được lập ra cho vài người (Lãnh Chúa có được một chỗ) và một ít thức ăn (thậm chí Lãnh Chúa cũng không có nhiều). Nhiều người bị ốm bởi ướt và lạnh và buồn khổ đêm ấy, và đã chết sau đó, những ai trốn thoát mà không bị thương từ thị trấn đổ nát thì đến những ngày hôm sau trở nên mệt lử và đói lả.Trong khi đó thì Bard nắm quyền lãnh đạo, ông ra lệnh mọi người làm những gì ông muốn, cho dù luôn luôn nhân danh Lãnh Chúa, và ông đảm nhiệm một công việc khó khăn khi lãnh đạo mọi người ra chỉ dẫn những sự chuẩn bị cho sự bảo vệ và dựng nhà của họ. Có thể phần lớn bọn họ đã bị tàn lụi trong mùa đông đang vội đến sau mùa dông, nếu như sự giúp đỡ không đến. Nhưng sự giúp đỡ đã đến rất nhanh; vì Bard đã gửi ngay những người truyền tin nhanh nhẹn lên Rừng và cầu sự giúp đỡ của Vua của những người Elves Rừng, và những người truyền tin này đã tìm thấy một toán người đã khởi hành, cho dù mới chỉ là ngày thứ ba sau khi Smaug đổ gục.Vua Elves đã nhận được tin tức từ những người truyền tin của chính mình và từ những con chim vốn yêu thích người của ông, và ông đã biết khá nhiều về những gì đã xảy ra. Đã có một sự xáo động lớn giữa những con vật có cánh sống ở biên giới của Con Rồng Tàn Phá. Không khí đầy những bầy chim lượn vòng, và những con truyền tin của chúng vội vã bay khắp nơi trên bầu trời. Từ phía xa vùng Mirkwood tin tức cũng đã lan rộng: "Smaug đã chế!" Lá rơi xào xạc và mọi cái tai đều giật mình lắng nghe. Thậm chí trước khi đến tai vua Elves, tin tức đã băng qua phía tây đến tận rừng thông của Rặng Núi Sương Mù'; Beorn đã nghe về chuyện này trong ngôi nhà gỗ của ông, và những con yêu tinh trong hội đồng ở hang động của chúng cũng đã nghe về tin này."Tôi sợ là đó là điều sau cùng chúng ta sẽ nghe về Thorin Oakenshield," vị vua nói. "Ông ta sẽ phải làm tốt hơn để vẫn là khách của ta. Đó là một cơn gió độc, thế thôi," ông nói thêm, "nó không mang đến điều tốt lành nào." Vì ông cũng đã quên mất truyền thuyết về sự giàu có của Thror. Vì thế những người truyền tin của Bard thấy ông đang đi với nhiều kích thủ và cung thủ; và những con quạ cũng đã tập trung thành một đám đông phía trên ông, vì họ nghĩ là chiến tranh đã bắt đầu lại, điều đã không xảy ra trên những vùng đất này từ lâu. Nhưng vị vua, khi nhận được những lời cầu khẩn của Bard, đã cảm thấy động lòng, vì ông là chúa tể của những người tốt và tử tế; nên ông chuyển hướng đội quân của mình, đang hướng thẳng về phía Núi, bây giờ thì ông vội vã hướng xuống Hồ Dài. Ông không có đủ thuyền bè cho đội quân của mình, nên họ phải di chuyển chậm hơn bằng đường bộ, nhưng ông đã gửi trước một lượng lớn hàng hoá bằng đường thuỷ. Những người elves vốn rất nhanh chân, và cho dù trong những ngày này họ đã lâu không dùng đến những đầm lầy và những vùng đất cằn cối giữa Rừng và Hồ, họ vẫn đi rất nhanh. Chỉ năm ngày sau cái chết của con rồng họ đã đến bên bờ hồ và nhìn xuống đống đổ nát của thị trấn. Họ được chào đón nhiệt thành, như đã chờ đợi, mọi người và Lãnh Chúa đã sẵn sàng để đáp ứng bất kỳ lời yêu cầu nào trong tương lai để đáp trả sự giúp đỡ của vua Elves.Họ nhanh chóng lập ra các kế hoạch. Với phụ nữ và trẻ em, những người già và yếu sức, vị Lãnh Chúa để họ lại sau; những người thạo nghê và những elves khéo léo đi cùng với ông; họ bận rộn hạ cây cối xuống, thu thập gỗ và gửi xuống Rừng. Rồi họ dựng lên nhiều túp lều dọc theo bờ biển để đối phó với mùa đông đang đến; và cũng dưới sự hướng dẫn của Lãnh chúa họ bắt đầu lập kế hoạch cho một thị trấn mới, được thiết kế thậm chí đẹp và lớn trước đây, nhưng không ở chỗ của. Họ chuyển lên phía bắc phía trên bờ hồ; vì họ vẫn còn sợ chỗ nước mà con rồng nằm. Nó sẽ không bao giờ trở lại cái giường bằng vàng của mình, và nằm lạnh giá như đá, cuộn trên cái nền nhà cạn nước. Những cái xương lớn của nó có thể thấy vào hàng thế kỷ sau khi thời tiết tốt giữa đống đổ nát của thị trấn cũ. Nhưng ít người dám băng qua cái chỗ bị nguyền đó, và không ai dám lặn xuống làn nước bạc để lấy lại những viên ngọc quý đã rơi xuống từ cái xác thối rửa của nó.Nhưng tất cả những người vũ trang đã có thể, và phần lớn đội quân của vua Elves, sẵn sàng đi lên phía Bắc về hướng Núi. Mười một ngày sau sự sụp đổ của thị trấn cũ, đoàn người đã hướng về phía cổng đá tại cuối hồ và đi vào những vùng đất hoang vu bị tàn phá.
Bạn có thể dùng phím mũi tên
hoặc WASD để
lùi/sang chương
